Wojciech Banach (1953–2022)— całe swoje życie związał z Bydgoszczą, poeta, inżynier, kolekcjoner. Autor dwudziestu jeden książek poetyckich i trzech albumów kolekcjonerskich. W latach 1975–1981 był członkiem Grupy Faktu Poetyckiego „Parkan” i Koła Młodych ZLP, a od 1990 r. należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W roku 2005 otrzymał Nagrodę Artystyczną Prezydenta Bydgoszczy. W 2007 r. został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Za tomy poetyckie: Odgrodzony przez przypadki (2008) i Czas przestawienia (2014) otrzymał „Strzałę Łuczniczki” (2009, 2015) — nagrodę literacką Prezydenta Miasta. W 2011 r. uhonorowany Medalem NSZZ „Solidarność” Zasłużony dla Regionu Bydgoskiego, a w 2016 r. nagrodzony „Za twórczy wkład w kulturę chrześcijańską”. W 2019 r. otrzymał Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Od 2011 do 2022 r. był prezesem zarządu Bydgoskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1990 r. podjął stałą współpracę z Galerią Autorską Jana Kaji i Jacka Solińskiego w Bydgoszczy, która trwała do ostatnich dni życia poety.

Głównym tematem jego poetyckiej twórczości jest czas, w którego wszechwładnym, wartkim nurcie dzieje się i spełnia ludzkie życie. Bohaterowie wierszy, jak i sam poeta w utworach autobiograficznych — są zanurzeni w historii. Tej wielkiej — wojennej oraz tej małej, która toczy się tu i teraz. Doświadczana najbardziej bezpośrednio, opowiedziana jest równie spokojnie i z dystansu. Właściwie tylko taki podmiot liryczny interesuje Banacha — świadomy swego istnienia, zauważający zmiany zachodzące w nim i wokół niego, otwarty na innych, przyznający się do własnych niepowodzeń, błędów, a także upadków, czyli ludzki, autentyczny. Bo w tej poezji liczy się konkret: człowiek i zaobserwowana sytuacja. Tylko w ten sposób można przekazać prawdę o sobie samym, innych i rzeczywistości, a fragmentowi z życia nadać wagę symbolu. […] Wojciechowi Banachowi, do „pewnego momentu”, niczego we własnej poezji nie brakowało. Niczego więcej od niej nie oczekiwał. Określił, w jakim stopniu otworzy się wewnętrznie przed odbiorcą, a nawet więcej — w jakim stopniu otworzy się na własną poezję, czyli jakby na lustro w sobie samym. I oto, stopniowo i bardzo wyraziście poszerzył obszar jej oddziaływania, dopełnił swój obraz rzeczywistości. Sam w sobie „coś” pogłębił, albo nawet wydrążył.

Hanna Strychalska, „Wojciech Banach — poeta w rzeczywistości. Egzystencja, historia, poezja” (fragmenty)

Wojciech Banach jest w swojej poezji krytycznym, nieufnym, zbuntowanym diagnostą współczesności, który sprawdza na sobie samym — w swoich życiowych i twórczych doświadczeniach, w rytmach swoich wierszy — jej powikłany puls. […] choć był obdarzony buntowniczym temperamentem, to jednak nie eksponował go zbytnio w codzienności. Ale o tym, że taki był, świadczyło jego zaangażowanie w sprawy społeczne, zadziorność, konsekwencja i wybuchowość w sytuacjach napięć i kryzysów, zwłaszcza podczas przełomu solidarnościowego w latach 1980–1982. […] A ponieważ w świecie poetyckim Wojciecha Banacha niezwykle ważną rolę odgrywa spór ze sobą, z innymi, ze światem, czyli z życiem wewnętrznym i wyzwaniami współczesności, zaś kontekstem i tłem tego sporu jest zanurzenie i penetrowanie codzienności i potoczności, to egzystencjalne sytuacje i wydarzenia poprzez wynajdywaną symbolikę urastają w jego wierszach do rangi metafizycznych problemów i rozpoznań. I noszą znamię metafizycznego buntu. […] Tajemne partnerstwo, niczym pokrewieństwo, w tej relacji człowiek — Bóg, zostaje dopełnione ironicznie, zadziornie, przez ludzką ułomność, „wypomnianą” Stwórcy, za pośrednictwem współczesnego idiomu o cierpieniu wizerunku. […] Bo w „cierpieniu Twojego wizerunku” ujawnia się zarówno cierpienie człowieka jako stworzonego przez Boga, jako właśnie boskiego, choć niedoskonałego wizerunku, ale także jako cierpienie samego Boga. […] Ironiczny akcent skrywa się w antropomorficznym rzutowaniu na Boga ludzkich odczuć. Jakby Bóg mógł niczym człowiek mieć kłopot z własnym wizerunkiem. Sądzę jednak, że uwspółcześniona warstwa znaczeniowa nie powinna całkowicie przesłaniać tego, że relacja człowiek — Bóg zostaje naznaczona tragicznym rozdźwiękiem, buntem, ale jakby ukrytym w tej wizerunkowej stracie — jak powiada się zgodnie z innym idiomem.

Marek Kazimierz Siwiec, „Bunt w imię ‘wielkości i formatu człowieka’” (fragmenty)

Spis treści

Od redaktorów

Wprowadzenie

Andrzej Chmielecki — dr hab., emerytowany profesor Uniwersytetu Gdańskiego, w którym przez dziesięć lat kierował Zakładem Filozofii Współczesnej. Ma też za sobą ukończone studia na fizyce. Kompetencje badawcze: ontologia, aksjologia, filozofia umysłu, filozofia nauki. Publikacje książkowe: Teoria wiedzy Stanisława Brzozowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1985; Problem autonomii ducha w perspektywie ewolucjonizmu, Oficyna Akademicka 1995; Rzeczy i wartości. Humanistyczne podstawy edukacji ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN 1999; Między mózgiem i świadomością. Próba rozwiązania problemu psychofizycznego, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN 2001; Podstawy psychoniki. Ku alternatywie dla cognitive science, Wydawnictwo IFiS PAN 2013.

Relativity theory (special and general) is one of the most esteemed physical theories. Therefore, it was my great surprise when, on a close examination of appropriate Einstein’s papers, I identified severe—if not fatal—drawbacks in special relativity, which is itself the basis for general relativity. First, its results (Lorentz transformation, lengths contraction, time dilation, relativistic mass, energy-mass equivalence) do not follow its premises; to get them derived, another premise—to the effect that the velocity of light is the same for all inertial observers—is necessary. And what makes the story worse, there is evidence that the additional premise is false, which means that the mentioned results do not belong logically to the theory. Second, the theory is internally inconsistent, because one can easily derive the following, plainly contradictory clause: If the velocity of light is constant (premise of the theory), then light moves with acceleration (immediate consequence of the famous m=E/c2 with regard to electromagnetic radiation, since inertial mass has its origin in accelerated motion). I was perplexed. How could it be that such potentially devastating traits of the theory have passed unnoticed for so long? Or, putting it the other way: Am I wrong, or is it the theory which is wrong?

An excerpt from the book summary in English

[…] Einstein lubił czasem w swych figuratywnych wypowiedziach odwoływać się do Boga. Tymczasem w swej szczególnej teorii względności (STW) sam niejako wcielił się w Jego rolę, dyktując przyrodzie spójne wewnętrznie rozwiązania problemów. Zważmy bowiem: swe rozważania i argumentacje prowadzi on w kategoriach kinematyki, w której repertuarze w ogóle nie występują czynniki sprawcze — przepływy pędu i energii, jakiekolwiek w ogóle oddziaływania. A jest to w świecie fizycznym jedyny sposób, aby coś od czegoś efektywnie zależało, było z czymś zgodne. Ponieważ między układami inercjalnymi, które bada STW, nie ma oddziaływań, następstwa tego, że w przyrodzie istnieje prędkość graniczna nie mogą mieć charakteru procesów fizycznych.
Skoro tak, to układy inercjalne nic „nie wiedzą” o tym ograniczeniu — ograniczenie to w żaden sposób nie jest im dostępne. Przyroda nie może więc stosować środków zapobiegających przekroczeniu tej granicy — czy to w postaci nowej zasady składania prędkości, czy w postaci dylatacji czasu i kontrakcji odległości, czy wreszcie w postaci rosnącej wraz z prędkością masy relatywistycznej. Zatem w stanowisku, że istnienie prędkości granicznej pociąga za sobą np. nową regułę składania prędkości, nie może chodzić o związki w obiektywnie istniejącym świecie fizycznym. A jeśli nie w nim, to w czym? W rzeczywistości wirtualnej wykreowanej przez metafizyczne przekonania samego Einsteina, występującego tu w roli „Boga” fizyki…

Fragment książki

Spis treści

Od autora

Problem książki

Main objective of the book theory of relativity

Krzysztof Ćwikliński urodził się 6 października 1960 roku w Ciechocinku. Debiutował 25 lutego 1979 roku wierszami zamieszczonymi w gdańskim tygodniku „Czas”. Ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Opublikował zbiory poetyckie: Miejsce po odejściu (1983), Listopad biskupa Jansena (1986), Sztuka ucieczki (1987), Teka miedziorytów (1987), Królewiec i inne wiersze (1992), Morze Śródziemne (1992), Kropelka krwi (1999) oraz Książę poetów żegna ukochane miasto (2009). Zredagował cztery antologie poetyckie: Na śmierć poety (1997), Rozkwita pamięć pomiędzy wierszami (2000), Miasto pod niebem z ciemnego szkła (2001) i Dziesięć tysięcy słów poezji (2002). Przygotował również antologię Miasto z porannej mgły. Sandomierz w poezji polskiej XX i XXI wieku. Jego utwory tłumaczono na języki angielski, francuski, niemiecki, hiszpański, norweski, rosyjski, bułgarski, słoweński i węgierski.

„Świat poetycki Krzysztofa Ćwiklińskiego to świat antynomii i dychotomii. Ja liryczne funkcjonuje między początkiem a końcem, życiem a śmiercią, żywymi a umarłymi, bytem a niebytem, ciemnością a jasnością. Podmiot liryczny równocześnie jest i nie jest, zmaga się z ciałem i duchem, z duszą i sercem, na granicy snu i jawy. Pragnąłby ogarnąć wszystko, jednak aby do tego doszło, powinien wcześniej ogarnąć nic; nic, czyli nicość. Ogarniając wszystko i nic, być może uda mu się stworzyć — czy może lepiej odtworzyć, zrekonstruować — całość. Bo przecież o to właśnie chodzi: zbudować całość z drobiazgów, strzępów, fragmentów rozsypanych po wszechświecie.”

Z Posłowia Janusza Drzewuckiego.

Spis treści

Tadeusz Buksiński, ur. 11 grudnia 1942 r., ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika oraz studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1973 obronił na UW pracę doktorską pt.: „Problem poznania w amerykańskiej filozofii i historiografii XX wieku”. Od roku 1993 profesor tytularny.
Stypendysta międzynarodowych fundacji: Alexander von Humboldt Stiftung, Oxford Hospitality Scheme, The Council of Research in Values and Philosophy.

Założyciel i redaktor Wydawnictwa Naukowego Instytutu Filozofii UAM. W latach 1987–2001 Kierownik Zakładu Filozofii Humanistyki Instytutu Filozofii UAM; w latach 1988–1996 zastępca dyrektora Instytutu Filozofii UAM ds. naukowych. W okresie 1999–2012 dyrektor Instytutu Filozofii UAM.
Autor ponad 150 książek i artykułów, opublikowanych w kraju i za granicą. Specjalizujący się w metodologii nauk społecznych, filozofii polityki oraz w etyce i antropologii filozoficznej. Najważniejsze książki: Moderność (2001); Współczesne filozofie polityki (2006); Etyka ewangeliczna (2012); Aksjologia i etyka polityki (2018); Prawdy w polityce (2018); Metafizyka energetyczna ewangelii (2021); Człowiek energetyczny (2024).

Książka poświęcona jest istotnościowej strukturze człowieka. W pierwszej części scharakteryzowano dwanaście koncepcji człowieka, pod kątem struktur istotnościowych. Wyróżniono koncepcje monistyczne, dualistyczne, tertialistyczne i quartalistyczne (czterowymiarowe) oraz ich odmiany.
W drugiej części książki autor dokonał próby przedstawienia swojego stanowiska w kwestii struktur esencjalnych człowieka. Zaprezentował metafizykę energetyczną rzeczywistości. Człowiek jest w niej pojmowany jako istota energetyczna. W jego skład wchodzą energie fluidalne, spetryfikowane, sterownicze i koordynujące. Struktury istotnościowe, których jest wiele w człowieku, różnią się między sobą rodzajem energii fluidalnych i spetryfikowanych (cielesnych). W książce wymieniono i omówiono siedem struktur: fizyczną, biologiczną (witalną), psychiczną, mentalną, noetyczną (deontologiczno-aksjologiczną), mistyczną i mesjańską. Scharakteryzowano też siedem części składowych, czyli siedem rodzajów władz układu sterowniczego człowieka. Ja i jaźń zostały potraktowane jako superwładze człowieka.
Autor nie polemizuje wprost z interpretacjami człowieka, które wskazują na jednowymiarowość lub nijakość życia współczesnych ludzi i krytykują takie życie. Książka bowiem traktuje problem wielowymiarowości istotnościowych struktur na poziomie ontologicznym. Autor stara się wykazać, że — niezależnie od sposobu życia i zachowań poszczególnych jednostek i całych społeczeństw — człowiek konstytuowany jest przez wiele struktur istotnościowych, chociaż nie każdy w pełni je sobie uświadamia i realizuje w trakcie życia. Im struktury są głębsze, tym wymagają większego wysiłku w celu ich uświadomienia i realizacji. Bez tego wysiłku tkwią w ludziach jako potencje lub ujawniają się w sposób chaotyczny.

Spis treści

Marek Kazimierz Siwiec (ur. 3 marca roku 1950 w Kętrzynie) poeta, filozof, profesor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Autor książek poetyckich i filozoficznych oraz kilkudziesięciu rozpraw i szkiców z estetyki i krytyki artystycznej. W stanie wojennym działał w podziemnej „Solidarności”. W latach 1987–1988 przebywał w Londynie, gdzie pracował na budowie.
Fot. H. Strychalska

Opublikował książki poetyckie: Odwrócone lustro (1979), Twój świt ucieka nad ranem (1984), Kostka (1990), Żyłka (2011), Kto (2013), Blask (2018), Przebłysk, wiersze londyńskie (2019), Okno pogody (2020), Przyjaźń (2021). Wiele jego wierszy ukazało się w pismach literackich, m.in. „Poezji”, „Nowym Wyrazie”, „Kwartalniku Artystycznym”, „Okolicy Poetów — Kwartalniku”, „Frazie”, „Toposie”, „Twórczości”, w antologiach, a także było prezentowanych w radiu i telewizji.

Ważne miejsce w jego dorobku zajmują prace filozoficzne: Od Platona do Beardsleya. Drogi estetycznej metakrytyki (2005); Los, zło, tajemnica. Ku twórczym źródłom poezji Aleksandra Wata i Czesława Miłosza (2005); Źródło i tajemnica, ku metafizyce twórczości (2022). Współredagował książki: Rozumieć cierpienie? Wokół myśli Jana Pawła II i pytań o przyszłość chrześcijaństwa (2010) oraz Poznawanie Kazimierza Hoffmana. Filozoficzno-kulturowe źródła i konteksty (2011). Redagował i współredagował pięć monograficznych tomów „Filo-Sofiji” o twórczym źródle.

Krzysztof Derdowski poświęcił jego twórczości poetyckiej a także filozoficznej, zwłaszcza w odniesieniu do problemu wolności, książkę Kto w wielkiej gonitwie życia… Rzecz o poezji Marka Kazimierza Siwca (2015). Marek K. Siwiec otrzymał Nagrodę im. Ryszarda Bruno-Milczewskiego za rok 2015 w Dziale Poezji. Jest również laureatem bydgoskiej nagrody Strzała Łuczniczki w roku 2019 za poetycką książkę Blask.

Spis treści

„Do sygnatury głowy”

„Sygnatura róży”

„Sygnatura zła”

„Wolne słowo”

Grzegorz Musiał (1952), lekarz, pisarz, poeta, autor powieści, tomów wierszy, przekładów współczesnych poetów amerykańskich. Członek PEN-Clubu i członek-założyciel Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Więzień stanu wojennego. Laureat nagród literackich m.in. S. Piętaka, S. Wyspiańskiego, Kościelskich, Strzały Łuczniczki (za powieść o Tamarze Łempickiej pt. Ja, Tamara). Dwukrotny stypendysta International Writing Program w Iowa City i Fundacji Fulbrighta. Jego utwory tłumaczono m.in. na angielski, francuski, niemiecki, hiszpański, rosyjski, rumuński, czeski. Mieszka w Bydgoszczy.

Zbiór wierszy z lat 1995–2010 zawiera nieliczne wiersze publikowane wcześniej na łamach czasopism poetyckich takich, jak: „Twórczość”, „Poezja”, „Odra” czy „Kwartalnik Artystyczny”, a także wiersze w większości po raz pierwszy wydane.
Poezja Grzegorza Musiała, napisana językiem precyzyjnym i lekko klasycyzującym, uwydatnia motywy najważniejsze dla ludzkiego egzystowania: przemijanie, umieranie, śmierć, wiarę w Boga, miłość oraz najistotniejsze dla bytowania człowieka tradycje kulturowe śródziemnomorskie, europejskie i narodowe. Świat dzisiejszy został na nich ufundowany, chociaż czasy nam współczesne w swym pośpiechu zdają się znosić te motywy i gubić w technologiczno-informatycznych procedurach.
Człowieka zmęczonego takim stanem rzeczywistości, tym bardziej w czasach pandemii, poezja Grzegorza Musiała obdarza wysmakowaną poetyką, przywracając właściwą miarę ludzkiego losu.

Anna Popiel — absolwentka filologii angielskiej (Uniwersytet Śląski w Katowicach) oraz reżyserii dramatu (Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie). Reżyserka autorskich monodramów, prezentowanych m.in. na festiwalach „Genius Loci” w Krakowie oraz „Salzig on Stage” w Salzburgu. Pracuje w Operze Krakowskiej, gdzie reżyserowała koncerty z cyklu „Pieśń — teatr słowa”, a także muzyczny spektakl dla dzieci. Jest laureatką ogólnopolskich konkursów literackich w dziedzinie poezji i prozy oraz tłumaczką literatury pięknej z języka angielskiego. Jej dramat Nowosielski. Byt (nie)subtelny znalazł się w półfinale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej (2019).

Dramat Anny Popiel pt. Nowosielski. Byt (nie)subtelny. Moralitet jest utworem wielogłosowym o wątkach religijnych i metafizycznych ujętych na sposób sztuki „pisania ikony”. Autorka, czerpiąc również z tradycji klasycznej dramaturgii, rozważa życie, twórczość i śmierć artysty-malarza Jerzego Nowosielskiego, wybierającego pomiędzy złem a dobrem, potępieniem a zbawieniem własnego życia i twórczości.

„Przypisy i Bibliografia”

Grzegorz Musiał (1952) lekarz, pisarz, poeta, autor powieści, tomów wierszy, przekładów współczesnych poetów amerykańskich. Członek PEN-Clubu i członek-założyciel Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Więzień stanu wojennego. Laureat nagród literackich m.in. S. Piętaka, S. Wyspiańskiego, Kościelskich. Dwukrotny stypendysta International Writing Program w Iowa City i Fundacji Fulbrighta. Jego utwory tłumaczono m.in. na angielski, francuski, niemiecki, hiszpański, rosyjski, rumuński, czeski. Mieszka w Bydgoszczy.

Niezwykle ciekawa, wręcz fascynująca powieść, którą czyta się jednym tchem. […] Grzegorz Musiał — sam przecież powieściopisarz o dużym doświadczeniu — dał się […] uwieść potężnemu „Ja” Łempickiej, które dominuje w jego narracji od pierwszej do ostatniej strony. […]

Rewolucja bolszewicka w Rosji czy szalone lata Paryża początku XX wieku […] zaczynają tu żyć w nowy, szczególny sposób, przepuszczone przez doświadczenie osobiste kobiety tak niezwykłej, jak Tamara Łempicka. Niezwykłej i nieznośnej, z czego ona zdaje sobie sprawę, i […] pomimo potworności losu, jakich jej —zwłaszcza w czasie rewolucji bolszewickiej — życie nie szczędzi, Łempicka z reguły wygrywa.

Z Posłowia prof. Jerzego Jarzębskiego.

„Spis treści”

Chwilowo brak na składzie

Fot. P. Szatkowski

Kazimierz Hoffman (1928–2009) — poeta, eseista, dziennikarz. Absolwent socjologii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Poznańskiego. Autor osiemnastu tomów wierszy, dwóch zbiorów szkiców o literaturze i malarstwie. Laureat prestiżowej nagrody Funduszu Literatury Polskiego PEN Clubu za całokształt twórczości poetyckiej. O poezji Kazimierza Hoffmana pisali m.in.: Julia Hartwig, Jacek Łukasiewicz Piotr Matywiecki, Artur Sandauer. Autorem wprowadzenia do audycji radiowej poświęconej wierszom Hoffmana wyemitowanej w Rozgłośni Radia Pomorza i Kujaw był Zbigniew Herbert.

Dziennik
(fragmenty)

Napisałem rzecz przeciw skandalicznemu dla mnie zdaniu Ryszarda Przybylskiego z jego Baśni zimowej: „Starość to cela śmierci”. (…) Szybko, bez zahamowania spisałem swoją Glosę w obronie godnej a dla mnie szczęśliwej poetycko starości. Co mnie pobudziło? Na dobrą sprawę nie wiem. A raczej wiem. To zawsze przychodzi nagle; ogarnia całego, trzyma, pilnuje swojego dyktatu (dyktanda?). Potwierdza moją rolę: zapisującego. Moją rolę „ręki”; prowadzonej przez kogo? Domyślam się, wiem. Zostałem powołany.

10 II 2002

Absolutna głupota to zdanie Przybylskiego: „Starość to cela śmierci”. Nie oddałbym swoich 75 lat za ileś tam lat przywróconej młodości! (…)

12 II 2002

Poezja? Sposób wyrażania uczuć poprzez właściwe brzmienie słów. (…) sama istota fenomenu (poezji) jest zakryta. Jest tajemnicą. (…)

 
„Posłowie” (Grzegorz Kalinowski)